Celem poniższego artykułu jest porównanie skuteczności terapii przeprowadzonej indywidualnie (terapeuta-pacjent) oraz ćwiczeń grupowych (grupa 5 osobowa- terapeuta) u pacjentów dotkniętych chorobą - dyskopatią lędźwiową. Jest to praca magistersta naszej fizjoterapeutki ortopedycznej Ani Gaj.
WSTĘP
Dolegliwości dolnego odcinka kręgosłupa są jednym z najbardziej powszechnych patologii w obrębie narządu ruchu, z którym zmaga się populacja XXI wieku. Problem dotyczy nie tylko osób starszych, lecz coraz częściej dotyka on ludzi młodszych. Przez miliony lat człowiek wykazywał dużą aktywność fizyczną – był stworzony do ruchu. Z biegiem czasu oraz postępem cywilizacji, technologii, komputeryzacji, dynamiczny tryb życia został wyparty przez wielogodzinne spędzanie czasu w szkole, pracy czy domu w pozycji siedzącej. Warunki te niekorzystnie działają na biomechanikę kręgosłupa (zwłaszcza lędźwiowego), osłabiając mięśnie posturalne, co w konsekwencji predysponuje do powstawania licznych przeciążeń.
CZYM JEST DYSKOPATIA LĘDŹWIOWA, JAKIE SĄ JEJ PRZYCZYNY ORAZ JAK WYGLĄDA OBRAZ KLINICZNY
Dyskopatia to patologiczne zmiany chorobowe krążka międzykręgowego. Degeneracja (zwyrodnienie/zniekształcenie) krążka międzykręgowego jest procesem naturalnym i jest związana z wiekiem i dotyka około 80 % populacji. Zarówno pierścień włóknisty jak i jądro miażdżyste w pierwszych latach życia są bardzo dobrze nawodnione: jądro zawiera 80 % a krążek zawiera 78 % wody. Niestety wraz z wiekiem, ulegają one odwodnieniu i wieku 70 lat poziom nawodnienia jądra i krążka wynoszą tylko 70 %. Na rysunku poniżej przedstawiono budowę krążka międzykręgowego.
PRZYCZYNY DYSKOPATII LĘDŹWIOWEJ:
- siedzący tryb życia
- niezdrowa dieta
- stres
- otyłość - brak ruchu
- osteoporoza
- podnoszenie ciężarów (zwłaszcza przez zaokrąglone plecy lub poprzez skręt tułowia)+ zbyt intensywne forsowanie organizmu
- zbyt długie prowadzenie samochodu (siedzenie w jednej pozycji - siedzącej przez dłuższy czas + ciągłe wibracje i wstrząsy)
- anatomicznie wąski kanał kręgowy
Obraz kliniczny osób dotkniętych dyskopatią lędźwiową jest bardzo charakterystyczny i wynika z podrażnienia tarczy międzykręgowej lub skutków zmian uciskowych na korzeń nerwowy. Może być on także spowodowany wytworzeniem zbyt dużego ciśnienia w rejonie krążka międzykręgowego i obrzękiem okolicznych tkanek. W wywiadzie najczęściej pacjent przypisuje chorobie nagły początek poprzedzony zazwyczaj urazem prowadzącym do gwałtownego przeciążenia okolicy kręgosłupa lędźwiowego. Często przyczyną jest dźwignięcie przedmiotu połączone z szybkim przeprostem kręgosłupa bądź skrętem tułowia. Pacjent podaje uraz jako główną przyczynę jednak po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu okazuje się iż kręgosłup już wcześniej został poddawany dużym obciążeniom ze względu na tryb życia, charakter pracy bądź wcześniejsze urazy ( wypadek, uraz komunikacyjny, sportowy).
GRUPA BADAWCZA ORAZ MATERIAŁ BADAWCZY
Osobami, biorącymi udział w badaniu były osoby, u których zdiagnozowano oraz potwierdzono badaniem podmiotowym, przedmiotowym oraz badaniami obrazowymi (RTG….) przewlekłą dyskopatię odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Grupa składała się z 40 osób a w jej skład wchodziło w sumie 40 osób – 21 kobiet (52,50%) oraz 19 mężczyzn (47,50%). 20 było poddanych terapii indywidualnej, drugie 20 osób było poddane terapii indywidualnej.
Cykl rehabilitacji dla obu grup obejmował 10 spotkań. Rehabilitacja odbywała się codziennie (od poniedziałku do piątku) a czas trwania pojedynczych zajęć wynosił 30 minut. Formą zbierania danych był kwestionariusz Oswestry Low Back Pain Disability Index (ODI), Wizualno Analogowa Skala Bólu (VAS) oraz skala Laitinena. Każdy z badanych otrzymał ankiety dwukrotnie - przed oraz po serii dziesięciu terapii indywidualnej lub ćwiczeń grupowych. Poniżej przedstaiono, co zawierały poszczególne skale:
1. ODI to kwestionariusz składający się z 10 pytań dotyczących dolegliwości w codziennych czynnościach. Osoba badana miała za zadanie zaznaczyć 1 z 6 odpowiedzi, która była najbardziej zbliżona do odczuwanych przez nią dolegliwości. Skala ODI zawierała pytania o: poziomie intensywności bólu, jego zmian natężenia. Dodatkowo pojawiły się pytania o czynności codzienne takie jak: pielęgnacja, podnoszenie, chodzenie, siedzenie, stanie, spanie, życie towarzyskie, podróżowanie.
2.Skala VAS to subiektywna ocena dolegliwości bólowych. Osoba badana miała za zadanie wyrazić opinię na temat swojego odczucia bólu poprzez zaznaczenie na skali podzielonej od 0 do 10, gdzie 0 oznaczało brak bólu, a 10 – ból nie do wytrzymania.
3.Skala Laitinena jest kolejnym subiektywnym narzędziem do oceny stopnia bólu. Pacjenci oceniają takie wskaźniki jak: nasilenie bólu, częstotliwość występowania bólu , częstotliwość zażywania środków przeciwbólowych oraz ograniczenie aktywności ruchowej. Każdy z czterech wskaźników posiada 5 odpowiedzi. Osoba badana zaznaczała tę, która najlepiej oddawała jej dolegliwości.
Ćwiczenia, które wykonywała grupa 20 osób składała się z 15 ćwiczeń na sali gimnastycznej i trwały po 30 minut. Ćwiczenia były odpowiednio dobrane do jednostki chorobowej i składały się głównie z ćwiczeń w pozycji siedzących na piłce oraz leżących na plecach. Druga grupa badanych została poddana terapii indywidualnej - jeden fizjoterapeuta prowadził rehabilitacje jednej osoby i to od niego zależała forma usprawniania. W ustalonym przez terapeutę planie znajdowały się zarówno elementy terapii manualnej jak i ćwiczeń, dobranych dla danej jednostki chorobowej (przewlekła dyskopatia lędźwiowego odcinka kręgosłupa) wraz z uwzględnieniem chorób współistniejących każdego z pacjentów.
WYNIKI:
Porównanie wyników sprzed i po terapii dla rezultatów oceny bólu za pomocą kwestionariusza VAS. Różnica między terapią indywidualną a ćwiczeniami grupowymi była prawie 4-krotnie większa (-4,25 vs. -1,10, ćwiczący indywidualnie vs. ćwiczący grupowo), mimo iż osoby poddane terapii indywidualnej wyjściowo odczuwały większy ból niż osoby ćwiczące grupowo. (6,7 vs 5,00).
Drugim parametrem, który brany był pod uwagę była skala Laitinena również ukazała kontrast między obiema metodami pracy z pacjentami, który był dwukrotnie większy w przypadku terapii indywidualnej. (-3,9 vs -1,9, ćwiczący indywidualnie vs ćwiczący grupowo).
Porównanie wyników dla nasilenia dolegliwości bólowych i trudności powiązanych z jego występowaniem u badanych przed terapią wykazały, że osoby poddawane ćwiczeniom indywidualnym przeciętnie (10,3) odczuwały dolegliwości o niemal identycznym nasileniu jak osoby poddane terapii grupowej (10,8).
Ostatnim parametrem branym do oceny był kwestionariusz ODI potwierdził rozbieżność między terapią indywidualną (-31%) a ćwiczeniami grupowymi (-12%). Pierwsza grupa na początku charakteryzowała się poważnym stopniem niepełnosprawności, natomiast po zakończonej rehabilitacji stopień ten zmienił się na lekki. Druga grupa pozostała ze stopniem umiarkowanej niepełnosprawności tak samo jak przed przystąpieniem do rehabilitacji.
WNIOSKI
Z powyższej pracy wyciągnięto następujące wnioski:
1. Terapia indywidualna przynosi lepsze efekty w leczeniu bólu u pacjentów z dyskopatią odcinka lędźwiowego kręgosłupa niż ćwiczenia grupowe.
2. Zarówno terapia indywidualna jak i ćwiczenia grupowe wypływają na zmniejszenie intensywności bólu po zastosowanej rehabilitacji
3. Wiek i płeć pacjentów nie mają wpływu na intensywność bólu przed i po kinezyterapii w obu grupach badanych
4. Terapia indywidualna oraz ćwiczenia grupowe mają wpływ na zmniejszenie dolegliwości bólowych związanych z czynnościami dnia codziennego
5. Zarówno terapia indywidualna jak i ćwiczenia grupowe zmniejszają częstotliwość zażywanych leków przeciwbólowych.
6. Zastosowana u pacjentów terapia indywidualna oraz ćwiczenia grupowe redukują poziom bólu podczas aktywności fizycznej.
PODSUMOWANIE:
Zaletą terapii indywidualnej jest fakt iż, fizjoterapeuta może w pełni poświęcić czas tylko jednej osobie. Ma on możliwość przeprowadzenia szczegółowego badania pacjenta dzięki czemu wie, które struktury wymagają terapii. Dodatkowo pod uwagę brane są takie aspekty jak budowa ciała, wydolność, potrzeby danej osoby czy jej poziom aktywności fizycznej, sprawności. Terapeuta na początku może także wdrożyć elementy pracy manualnej w celu przygotowania organizmu do rozpoczęcia ćwiczeń. Pozwala to na zmniejszenie dolegliwości bólowych podczas ruchu, pracę w fizjologicznych zakresach ruchomości oraz zwiększenie świadomości własnego ciała pacjenta. Terapeuta kontroluje poprawność wykonywanych ćwiczeń a w razie potrzeby może na bieżąco modyfikować plan pacy z pacjentem. Jego obecność wpływa również motywacyjnie na efektywność wykonywanych poleceń.
Pozdrawiamy
Gabinet Kasia Dźwigała - Masaż i Fizjoterapia
