Cesarskie cięcie jest obecnie najczęściej występującą operacją położniczo- ginekologiczną. Aż 44,7% ciąż zostaje rozwiązanych za pomocą cesarskiego cięcia (Biuletyn Statystyczny Ministerstwa Zdrowia). Wydaje się sporo, ale dla porównania w Tajlandii jest to około 95 % rozwiązywanych ciąż! Jak zadbać o bliznę po porodzie? Czy blizna może powodować jakieś bolesności? Jak mobilizować bliznę? Jak dbać o bliznę w domu? Odpowiedzi na te pytania poznacie w dzisiejszym artykule.
1. NA CZYM POLEGA OPERACJA CESARSKIEGO CIĘCIA?
Cesarskie cięcie to operacja, polegająca na rozcięciu powłok brzusznych i macicy w celu wydobyciu noworodka oraz łożyska z łona matki. Następnie lekarz zszywa wszystkie warstwy, w efekcie czego powstaje około 10 centymetrowa blizna. Poniżej na filmiku zaprezentowano jak to wygląda.
2. ETAPY GOJENIA SIĘ RANY PO OPERACJI CESARSKIEGO CIĘCIA:
Większość przypadków jest niezaplanowanych, wykonywanych w dużym pośpiechu. Źle gojąca się rana może wpływać na asymetrie postawy ciała, zaburzenie chodu oraz ból kręgosłupa. Wygląd blizny to przede wszystkim duży problem estetyczny dla kobiet. Obecnie w fizjoterapii oferuje się wiele metod pracy z blizną, które zostały opisane w niniejszym e-booku. Proces gojenia się rany dzielimy na trzy fazy:
I faza zapalna: Rozpoczyna się w momencie przerwania ciągłości skóry i trwa 3 dni. W tej fazie zostaje aktywowany układ krzepnięcia, który ma za zadanie wytworzenie skrzepu. Skrzep chroni ranę przed nadmiernym odwodnieniem oraz stanowi ochronę przed bakteriami, wirusami itp. Kolejnym etapem gojenia w I fazie jest napływanie komórek odpowiedzialnych za odporność, których zadaniem jest produkcja substancji bakteriobójczych oraz usunięcie martwych tkanek z okolicy rany. Ostatnim etapem fazy zapalnej jest utworzenie strupa, którego absolutnie nie można zrywać!
II faza proliferacji: Druga faza zaczyna się w 4 dniu i trwa do 21 dnia od momentu przecięcia ciągłości skóry. W tej fazie powstaje ziarnina (jest to tkanka łączna bardzo bogata w sieć naczyń krwionośnych). Do wytworzenia ziarniny potrzebne są fibroblasty, czyli komórki znajdujące się w warstwie skóry właściwej. Odpowiedzialne są one za produkcję kolagenu, elastyny oraz kwasu hialuronowego. Ziarnina zastępuje pierwotny skrzep. Na brzegach rany gromadzą się komórki naskórka, które przyczyniają się do zamknięcia uszkodzonej rany.
III faza remodelingu: Ostatni etap trwa od 22 dnia od przerwania ciągłości skóry i może trwać do 12- 24 miesięcy po operacji. W tym etapie dochodzi do powstawania w miejscu rany blizny. Blizna jest konsekwencją operacji cesarskiego cięcia.
3. ZROSTY: Zabieg cesarskiego cięcia jest operacją, podczas której dochodzi do przerwania ciągłości skóry. Podczas gojenia się wielu warstw tkanki może dojść do zrośnięcia niektórych struktur z ze sobą – w ten sposób powstają zrosty. W przypadku cesarskiego cięcia występują one dosyć często: u 25 % kobiet po pierwszym cięciu cesarskim, u 43%po dwóch i aż u 83% po trzech. Objawami zrostów w jamie brzusznej są najczęściej:
wzdęcia, gazy, bolesne zaparcia - występujące zrosty mogą blokować jelita uniemożliwosiając płynną przemianę materii, mogą pojawić się problemy z więźnięciem gazów oraz stolca w jelicie, co prowadzi do bolesnych wzdęć oraz zaparć. W bardzo trudnych przypadkach może dojść do zablokowania jelita grubego, w efekcie czego może dojść do infekcji, która zakończy się natychmiastową operacją.
tępe bóle brzucha, ból podbrzusza - problem ten dotyczy ponad 80 % kobiet, które borykają się ze zrostami pooperacyjnymi. Ból występuje podczas ruchu i ma charakter długotrwały. Mięśnie i ścięgna naciągają wówczas zrośnięte organy wewnętrze powodując bardzo silny czasem ból.
problemy związane z układem moczowym - podczas operacji cesarskiego cięcia może dojść do uszkodzenia pęcherza moczowego oraz moczowodów. Podczas procesu regeneracji i gojenia może dojść do powstawania zrostów, które objawiają się problemami z funkcjonowaniem pęcherza moczowego takimi jak: nietrzymanie moczu, pęcherz nadreaktywny, częste infekcje,
ból podczas stosunku oraz miesiączki - mogą wystąpi u kobiet, u których przed porodem/zajściem w ciąże nigdy nie występowały. Chroniczny ból występujący podczas stosunków oraz w trakcie menstruacji świadczy o występowaniu zrostów po cesarskim cięciu,
problem z zajściem w ciążę. Zrosty mogą pojawiać się w bardzo niefortunnych miejscach, np. między jajnikami, jajowodami i ścianami miednicy. Wówczas może dojść do zablokowania jajowodów, tak, że albo jajeczko nie może opuścić jajnika, albo sperma nie ma szans dotarcia do celu. Niektóre badania wskazują, że zrosty mogą być odpowiedzialne nawet za 37% przypadków niepłodności po uprzednim porodzie,
ciąża pozamaciczna również może być konsekwencją zrostów po cesarskim cięciu.
Powikłania po operacji cesarskiego cięcia mogą pojawić sią nawet wiele lat po zabiegu. Do najpoważniejszego powikłania zaliczamy niedrożność jelit oraz niepłodność mechaniczną (w momencie powstawania zrostów na macicy lub jajowodach). Jednym ze sposobów, żeby zapobiegać powstawaniu zrostów jest stosowanie mobilizacji blizny. Żeby sprawdzić, czy posiadasz zrosty pod blizną, należy udać się do fizjoterapeuty uroginekologicznego lub ginekologa i wykonać badanie ultrasonografem (USG) powłok brzusznych. Żeby usunąć zrosty należy wykonać ich uwalnianie czyli chirurgicznie adhezjolizę. To zabieg wykonywany różnymi metodami, polegający na otwarciu otrzewnej i usunięciu zrostów. Choć jest skuteczny, to łączy się z dużym ryzykiem powstania kolejnych zrostów, ponieważ prowadzi do ponownegouszkodzenia tkanek. Żeby unikać zrostów a później operacji ich uwalniania, warto udać się do fizjoterapeuty i popracować z blizną (mobilizacja blizny).
4. KIEDY NAJLEPIEJ UDAĆ SIĘ PO PORODZIE CESARSKIEGO CIĘCIA DO FIZJOTERAPETUTKI UROGINEKOLOGICZNEJ?
Im wcześniej zgłosimy się do fizjoterapeutki proginekologicznej tym lepiej. Po cesarskim cięciu powinnaś odczekać okres 4-6 tygodni połogu, umówić się na kontrolną wizytę poporodową u ginekologa, który sprawdzi stan blizny pod aparatem USG. Następnie po takiej wizycie udaj się do fizjoterapeutki uroginekologicznej, która rozpocznie pracę z blizną.Praca na świeżej bliźnie jest dużo łatwiejsza i szybciej osiąga się cel, ponieważ tkanki są bardziej plastyczne w porównaniu do blizny kilkunastoletniej, która może posiadać liczne zrosty. Ale czy to oznacza, że kobiety, które rodziły 5, 10 czy 20 lat temu za pomocą cesarskiego cięcia nie muszą pracować z blizną? Odpowiedź jest jednoznaczna - z każdą blizną można pracować. Ze starszą blizną trzeba uzbroić się w cierpliwość i zaplanować więcej wizyt u terapeuty.
5. MOBILIZACJA BLIZNY
Mobilizację stosuje się w celu zmniejszenia widoczności oraz zmiękczenia blizny, poprawy ruchomość tkanek położonych w pobliżu oraz wpłynąć na pracę mięśni brzucha. Mobilizacja blizny polega na wykonaniu odpowiednich ruchów na warstwach powierzchniowych oraz głębokich. Na pracę z blizną w gabinecie fizjoterapeutycznym składają się: - badanie i ocena blizn: inspekcja, palpacja, badanie wegetatywne, energetyczne, powięziowo-mięśniowe,
- techniki manualne oraz kosmetyczne,
- praca narzędziowa: piny, noże, wałek lyapko, igły, bańki chińskie itp. - na zdjęciu poniżej zaprezentowano narzędzia do pracy z blizną, trochę tego jest ;)
- techniki osteopatyczne,
- masaż tkanek głębokich,
- masaż funkcyjny,
- poizometryczna relaksacja mięśni,
- praca z mięśniami brzucha,
- kinesiotaping,
- odpowiednie ćwiczenia pomagające przy ograniczeniach ruchomości blizny.
Mobilizować bliznę zaczynamy po jej całkowitym zagojeniu, czyli po 4-6 tygodniach od porodu. Istnieją przypadki, kiedy nie powinniśmy mobilizować blizny. Są to stany:
gdy rana jest niezagojona,
gdy występują strupy,
gdy występuje stan zapalny,
gdy występuje opuchlizna,
gdy jakiś płyn się sączy z blizny,
gdy występuje duże zaczerwienienia,
Niestety musimy tu wspomnieć również o tym, jakie problemy/dysfunkcje może powodować blizna po cesarskim cięciu:
❌ BÓL ODCINKA LĘDŹWIOWEGO KRĘGOSŁUPA – może być spowodowany wkłuciem igły po znieczuleniu, zbyt napiętymi wizadłami miednicy, złą pozycją podczas karmienia dziecka.
❌ BÓL W OKOLICY NACIĘCIA + BÓLE BRZUCHA – mogą trwać do 6 miesięcy po porodzie, ustępują w momencie całkowitego zagojenia blizny.
❌ BRAK CZUCIA W OKOLICY BLIZNY- może być związany z uszkodzeniem połączeń nerwowych podczas przecinania warstw brzucha.
❌ PROBLEM Z TRAWIENIEM, ZAPARCIAMI, WZDĘCIAMI – mogą się pojawić, gdy zrosty obejmą okolicę jelita, co z kolei może utrudnić jego pracę.
Korzyści, które płyną z mobilizacji blizny po cesarskim cięciu: ✔ poprawa wyglądu blizny, ✔ poprawa elastyczności blizny, ✔ zmniejszenie dyskomfortu związanego z bólem lub ciągnięciem,
✔ zapobieganie zrośnięciu blizny z tkankami pod skórą (zrosty),
✔ zmniejszenie ryzyka zaburzeń postawy.
6. AUTOMOBILIZACJA BLIZNY
Automobilizacja blizny jest to praca Pacjentki z blizną w domu. Do automobilizacji blizny potrzebny Ci będzie środek poślizgowy. Możesz do tego wykorzystać oliwkę dedykowaną do blizn, olejek kokosowy lub olejek ze słodkich migdałów. Najlepszą pozycją do automobilizacji blizny jest leżenie na plecach ze zgiętymi nogami. Automasaż powinnaś wykonywać minimum dwa razy dziennie, najlepiej rano oraz wieczorem.
1. GŁASKANIE.
Używając palca wskazującego rozprowadź preparat po bliźnie. Wykonaj ruch głaskania zaczynając z jednej strony blizny kierując się do jej drugiego końca. Ruch wykonaj kilkakrotnie, tak aby preparat do masowania znajdował się na całej powierzchni blizny. Podczas głaskania wykonujesz mobilizowanie warstwy powierzchownej.
2. ROZCIERANIE PUNKTOWE. Wykonaj ruchy koliste palcem wskazującym w jednym miejscu przez około 5 sekund, na głębokość 1 cm. W tym miejscu zaczynamy pracę nad tkanką podskórną. Następnie przejdź do kolejnego miejsca tak jak grafika obok na zdjęciu, wykonaj ten sam ruch. Czynność powtórz na całej długości blizny
3. ROZCIERANIE OKRĘŻNE. Do tej techniki potrzebne Ci będą cztery palce (wskazujący, środkowy, serdeczny oraz mały). Wykonaj ruch rozcierania dużych kółeczek tak aby wyjść poza bliznę. Pomasuj miejsca położone nad blizną oraz pod nią.
4. ROZCIERANIE SPIRALNE. Wykonując ruch spiralnego rozcierania przedstawiony na grafice, pomasuj bliznę zaczynając z jednej strony na drugą. Następnie powtórz wykonując ten sam ruch w drugą stronę. Masowanie powtórz 3 razy.
5. UCISKI PUNKTOWE. Masaż polega na punktowym uciskaniu blizny. Na rysunku kolorem czerwonym zaznaczono punkty, które powinnaś delikatnie uciskać. Ucisk powinien trwać około 5 sekund, palec wskazujący powinien być ,,wciśnięty’’ na około 2-3 centymetry. Tu masujemy warstwę głęboką.
6. POZIOME PRZESUWANIE. Ułóż 4 palce poziomo (wskazujący, środkowy, serdeczny oraz mały) bezpośrednio na bliźnie. Delikatnie uciśnij bliznę, tak aby alce zapadły się na 1 cm. Wykonaj ruch przesuwania blizny na boki: na prawo, następnie na lewo. Ruch ten powinien trwać około 5 sekund.
7. SPYCHANIE. Użyj do tego czterech palców (wskazujący, środkowy, serdeczny oraz mały). Wykonaj ruch przesuwania blizny z góry na dół. Wykonując ruch zepchnięcia blizny w górę przytrzymaj chwilę, następnie zepchnij bliznę w dół jednocześnie ją przytrzymaj kilka sekund.
8. POZIOME PRZEŁAMANIE. Będą ci potrzebne dwie ręce. Złap bliznę między palce (wskazujący praz kciuk obu rąk), tak aby powstał fałd. Ręce znajdują się w ułożeniu równoległym do blizny. Wykonaj ruch przełamywania zygzakowatego blizny na całej jej długości.
9.PIONOWE PRZEŁAMANIE.
Do tego ruchu również będą Ci potrzebne dwa palce obu rąk (wskazujące oraz kciuki). Wykonaj ruchy przełamania bliny (tak aby złapać fałd skóry z blizną). Ręce znajdują się w ułożeniu prostopadłym do blizny. Przełamanie wykonaj na całej długości blizny.
10. CHWYT ZA KOŃCE BLIZNY.
Potrzebne Ci będą dwa palce wskazujące oraz kciuki. Połóż palec wskazujący oraz kciuk prawej ręki na prawym zakończeniu blizny, to samo zrób z palcami ręki lewej. Wykonaj ruch podnoszenia blizny do góry, tak aby z blizny powstała smutna buzia Ո (rysunek na górze). Następnie wróć do pozycji neutralnej i wykonaj obniżenie końców blizny w dół, tak aby powstała uśmiechnięta buzia Ս (rysunek na dole). Czynność powtórz trzy razy.
11. POZIOME ROLOWANIE. Chwyć pionowy fałd skóry z blizną i wykonaj ruch rolowania z jednej strony na drugą. Fałd skóry razem z blizną należy przetoczyć na całej jej długości. Ruch wykonaj również w drugą stronę. Całość powtórz dwa razy.
12. PIONOWE ROLOWANIE. Do wykonania tej techniki potrzebne Ci będą dwa palce obu rąk (skazujące oraz kciuki). Chwyć fałd poniżej blizny czterema palcami i zroluj bliznę w górę, tak aby fałd przeszedł z dołu blizny nad nią. Technikę wykonaj na całej długości blizny dwa razy.
13. PIONOWE UNOSZENIE.
Do uniesienia blizny potrzebne Ci będą dwie ręce. Chwyć bliznę od dołu czterema palami obu rąk (wskazujący, środkowy, serdeczny oraz mały). Od góry blizny znajdują się kciuki. Następnie unieś bliznę. Jest to bardzo intensywna technika, może być bolesna.
7. JAK DBAĆ O BLIZNĘ, ŻEBY LEPIEJ SIĘ GOIŁA + DOMOWE SPOSOBY NA POPRAWĘ WYGLĄDU BLIZNY
Aby rana po cesarskim cięciu goiła się szybciej zastosuj następujące sposoby:
- Myj ranę po zdjęciu szwów wodą z mydłem, a później przecieraj środkiem dezynfekującym,
- Nie mocz opatrunku w pierwszych dniach, jeśli przypadkowo do tego dojdzie podczas brania prysznica, poproś pielęgniarkę o zmianę opatrunku,
- Noś bawełniane majtki z wysokim stanem (zbyt niskie majtki będą ocierały o ranę i sprawiały bolesność) staraj się wybierać przewiewne, wygodne ubrania,
- Nie dźwigaj przez okres trzech miesięcy po zabiegu (wózka, nosidła, zakupów),
- Układaj dziecko w taki sposób, żeby nie drażniło rany podczas karmienia, możesz użyć do tego poduszki,
- Mobilizuj bliznę 2-3 razy dziennie,
- Po zakończonym połogu udaj się do fizjoterapeutki uroginekologicznej.
DOMOWE SPOSOBY NA POPRAWĘ WYGLĄDU BLIZNY:
1. SUCHE SZCZOTKOWANIE.
Szczotkuj brzuch oraz bliznę po jej całkowitym zagojeniu (4-6 tygodni). Najlepiej się sprawdzi do tego szczotka z naturalnego włosia agawy, bawełniana czy z włosia końskiego. Suche szczotkowanie ma na celu pobudzenie ukrwienia, poprawia napięcie powięzi, usprawnia przepływ limfy, odżywia skórę, poprawia wygląd ściany brzuch (rozstępy, luźna tkanka tłuszczowa oraz rozejście mięśni prostych brzucha). Ruch szczotkowania powinien odbywać się zgodnie ze wskazówkami zegara, zacznij od środka i wykonuj ruch w kształcie ślimaka na zewnątrz. Masuj brzuch nad, pod oraz bezpośrednio na bliźnie.
2. BAŃKA CHIŃSKA.
Masaż blizny bańką chińską ma na celu zmniejszenie jej widoczności oraz jej uelastycznienie. Do masażu bańką chińską używamy bańki o dosyć małej średnicy, gdybyś użyła dużej bańki – blizna mogłaby się rozjechać. Bezpośrednio na bliznę należy nałożyć środek poślizgowy np. olej kokosowy, olejek z migdałów lub środek dedykowany do blizn. Umieść bańkę chińską na bliźnie i wykonaj ruch przeciągnięcia z jednej strony na drugą. Taki masaż powinien trwać około 3-5 minut, wykonuj go co drugi dzień. Po masażu okolica blizny może być zaczerwieniona i tkliwa.
3.KOSTKA LODU.
Masaż kostką lodu pobudzi krążenie oraz trofikę, zmniejszy obrzęki powstałe przy bliźnie. Kostką lodu wykonuj ruchy głaskania z jednej strony blizny do drugiej. Taki masaż powinien trwać około minuty. Zwróć uwagę, żeby kostka lodu nie znajdowała się w jednym miejsc zbyt długo.
4. PEELING.
Doskonałą metodą na zmiękczenie oraz zmniejszenie blizny jest wykonywanie peelingu. Możesz do tego użyć peelingu kupionego w drogerii, curkru z oliwką z pestek winogron oraz fusów z kawy zmieszanych z olejem kokosowym. Okrągłymi ruchami wmasuj peeling w bliznę, następnie zmyj ciepłym ręcznikiem. Peeling wykonuje 2-3 razy w tygodniu.
5. NATURALNE OLEJKI.
Smaruj kilka razy dziennie, najlepiej rano i wieczorem: Oliwa z oliwek extra virgin –po 2 tygodniach powinny być już widoczne efekty Masło shea – nierafinowane jest cudowne zmiękczenie blizny Miód prawdziwy – rozbija blizny i je widocznie spłyca.
Olej lniany – działa na nowe jak i stare blizny
Olej z rokitnika – mistrz w szybkim gojeniu, zabliźnianiu rany i nie dopuszczeniu do utworzenia się blizny
Olejek lawendowy – sprawia, że blizny blakną Mikstura – będąca mieszanką oleju winogronowego, olejku jojoba oraz migdałowego wykazuje świetne działanie. Wymieszaj w proporcjach 1:1:1
6. KINESIOTAPING.
Aplikacja plastrów ma za zadanie unieść skórę oraz tkankę skórną od powięzi, przez co nie będą powstawały obrzęki. Drugim zadaniem taśm jest zbliżanie do siebie brzegów ran – poprzez delikatne napięcie, co wpływa na nie rozciąganie się blizny i proces tworzenia bliznowca. Taśmy kinesio można nosić 5-7 dni. Naklejanie taśm powinien wykonywać fizjoterapeuta po ukończonym kursie, jest to bardzo istotne ponieważ bardzo ważne jest % naciągnięcia plastrów. Na zdjęciu obok przedstawiono przykładową aplikację.
7. SYLIKONOWE PLASTRY.
Idealnie sprawdzą się w przypadku świeżej oraz dojrzałych blizn. W pierwszym przypadku plaster ma za zadanie regulacje napływu do rany fibroblastów, dzięki czemu nie będzie nadmiernej produkcji kolagenu, co może prowadzić do powstawania nieestetycznych blizn przerostowych. W przypadku blizny dojrzałej plaster ma za zadanie pobudzenie wytwarzania limfocytów, które wydzielają enzymy hydrolityczne, dzięki czemu blizna staję się bardziej miękka i płaska. Dodatkowym atutem plastrów jest eliminowanie bólu, swędzenia czy poczuciu ciągnięcia skóry podczas procesu bliznowacenia. Sylikonowe plastry możesz stosować dopiero po całkowitym zagojeniu rany, czyli 6-8 dnia po operacji. Zanim przykleisz plaster, przygotuj bliznę oczyszczając ją. Plaster zmieniaj co 24 godziny – wtedy są najlepsze efekty. Zaleca się noszenie takiego plastra przez 2-3 miesięcy w przypadku świeżej blizny, 12 miesięcy w przypadku dojrzałej. Plastry skutecznie zmniejszają widoczność bliznę oraz jej wygląd – rozjaśniają i wygładzają.
PODSUMOWANIE:
Poród przez cesarskie cięcie dotyczy w Polsce prawie 50 % rodzących. Powstaje blizna, która warto mobilizować. Brak pracy z blizną może łączyć się z wieloma czynnikami ryzyka jak: powstawanie zrostów, bolesne miesiączki, bolesność dolnego kręgosłupa. Dlatego zaraz po okresie połogu, po wizycie kontrolnej u ginekologa warto udać się na konsultację do fizjoterapeutki proginekologicznej, która sprawdzi nam blizny.
Pozdrawiamy
Gabinet Kasia Dźwigała - Masaż i Fizjoterapia
